[Thiết kế chi tiết máy]

[Dương Trần]

RÃNH HẠT ĐẬU

Không rõ nó được sinh ra như thế nào, ở đâu và bởi ai, nhưng hiện nay, rãnh hạt đậu là một kiểu thiết kế rất phổ biến trong hầu hết các chi tiết máy ghép. Hôm nay, mình sẽ giới thiệu đến các bạn chi tiết này.

Tại sao gọi là "rãnh hạt đậu"? - Đơn giản bởi vì nó giống hạt đậu . Nhìn khá giống với rãnh then, tuy nhiên mọi người gọi nó là rãnh hạt đâu.

Sai số trong gia công là điều không thế tránh khỏi. Nhẹ thì có thể chỉnh sửa, chắp vá. Nặng thì có khi phải bỏ cả chi tiết. Để giảm thiếu tối đa rủi ro của sai số gia công, người ra ta nghĩ ra rãnh hạt đậu. Thực chất của phương pháp này là kéo dài kích thước lắp về một chiều và giữ nguyên chiều còn lại (trong không gian hai chiều). Chiều được kéo dài thường sẽ là chiều không ảnh hưởng đến các chi lắp xung quanh hoặc không ảnh hưởng đến chức năng của chi tiết lắp. 

Những trường hợp thường sử dụng rãnh hạt đậu:

1. Liên kết ren: Rãnh hạt đậu cho phép lắp ghép bulong, ốc vít sai lệnh theo một chiều, chiều này không ảnh hưởng đến chức năng của các chi tiết được lắp.

2. Vị trí lắp lỗ chốt: Chốt có tác dụng để định vị, cố định các chi tiết máy, do vậy, kiểm soát dung sai vị trí cho các lỗ chốt là điều rất quan trọng. Tuy nhiên, chốt thường chỉ làm việc theo một chiều (theo một phương thẳng hoặc dọc), do vậy, sẽ là không cần thiết nếu kiểm soát dung sai vị trí của lỗ chốt theo cả hai chiều (x, y)

Đây là phương pháp thiết kế rất hiệu quả, thuận tiện cho gia công và lắp ghép. Các bạn hãy chú ý điều này để áp dụng vào những chi tiết, thiết kế của mình nhé.

Ảnh 1: Rãnh hạt đậu trên mặt bích. 

Ảnh 2: Rãnh hạt đậu để lắp lỗ chốt trên xy-lanh tiêu chuẩn.

Ví dụ như ở Ảnh 2, sẽ có 2 chiếc chốt với tác dụng định vị theo phương thẳng đứng khi gắn xy-lanh vào mặt bích. Chiều còn có thể không ảnh hưởng nhiều đến chế độ làm việc của máy nên không cần kiểm soát dung sai quá chính xác, do vậy người ra làm lỗ hạt đậu trên xy-lanh. Điều này sẽ cho phép dịch chỉnh nếu gia công có sai số lớn.

Cảm ơn các bạn đã đọc! Hy vọng nội dung này giúp ích được cho các bạn.

@TKM-4CHaUI